accelerated graphics port ne demek?

Accelerated Graphics Port (hızlandırılmış grafik portu) veya Advanced Graphics Port (gelişmiş grafik portu), kısaca AGP, yüksek hızlı grafik kartlarını bilgisayarın ana kartına noktadan noktaya yönlendirmek için kullanılır ve öncelikli olarak hızlandırılmış üç boyutlu bilgisayar grafiklerini destekler. Bazı ana kartlar çeşitli bağımsız AGP slotları ile oluşturulmuştur. AGP tamamen PCI Express desteği ile tamamlanmıştır.

Tarihçe

AGP slotu ilk defa Socket 7 Pentium ve Slot 1 Pentium II işlemcilere dayanan ve x86 ile uyuşabilen sistem kartları üzerinde ortaya çıktı. Intel AGP destekli i440LX Slot 1 yongayı (chipset) 1997 Ekim ortalarında üretti ve bütün sistem kartı üretici firmalar çok sayıda ürünle onu takip ettiler. Bu yonga 8 Aralık 2000 tarihinde Intel tarafından durduruldu. Intel’in 430TX Socket 7 teklifine karşı, i440LX yonga iyi kurulmuş PIIX4 güney köprüsünü, içermektedir. İlk AGP’yi destekleyen Socket 7 yongalar; VIA Apollo VP3, SiS 5591/5592’dir. ALI Aladdin V. FIC ilk Socket 7 AGP sistem kartını Kasım 1997’de, VIA Apollo VP3 yonga tabanlı olan FIC PA-2012 olarak göstermiştir. Bunu çok hızlı bir şekilde VIA VP3 yonga tabanlı olan EpoxP55-VP3 takip etmiştir ve piyasaya sürülmüştür. İlk Agp destekli video yongaları, Rendition Vérité V2200, 3dfx Voodoo Banshee, NRIVA 128, 3Dlabs PERMEDIA 2, Intel i740, ATI Rage series, Matrox Millennium II, and S3 ViRGE GX/2 içermekteydi. Eski bazı AGP kartları, basitçe AGP ile köprülenebilen PCI benzeri grafik işlemcileri kullandılar. Voodoo Banshee, Vérité V2200, Millennium II, and S3 ViRGE GX/2 bu tip kartlara örnek olarak gösterilebilir Microsoft ilk AGP desteğini Windows 95 OEM Service Release 2 ile tanıttı. Yamayı uyguladıktan sonra, Windows 95 sistemi, Windows 95 version 4.00.900 B. Haline gelmiş oldu. İlk AGP desteği alan Windows NT tabanlı işletim sistemi, Windows bunu 1997 yılında ilk olarak tanıttığında Windows NT 4.0 Service Pack 3’tü. Linux’ün geliştirilmiş hızlı bilgi transferi için AGP desteği 1999 yılında AGPgart kernel modülün geliştirlmesiyle eklenmiştir.

PCI Teknolojisine Göre Avantajları

Bilgisayarların grafiksel olarak yönlendirilmeye başlanması arttığından beri başarılı grafik adaptörü oluşumları PCI veri yolunun limitlerini arttırmaya ve grafik adaptörlerine adanmış olan AGP veri yolunun gelişimine liderlik yapmaya başladı. Tümleşik AGP adaptörü veya fiziksel AGP slotundan, ayrık bir ekran kartı yerleştirilebilme özelliğine sahip ana kartların büyük çoğunluğu 1990’ların sonundan beri imal edilmiştir. Modern grafik adaptör ihtiyaçları için, AGP veriyolu PCI ‘a göre çok daha üstündür çünkü AGP slotu ve işlemci arasında adanmış bir yol sağlar ve çok hızlı bir iletişim sağlar. AGP ayrıca “yan-bant adresleme” kullanır, yani paketlerin gönderilmesi için paketin dışında çalışır ve bütün paket gönderilme bilgilerini okumak zorunda kalmaz. Ayrıca metni yüklemek için, bir PCI ekran kartı, sistemin belleğinden, (RAM) kartın ana belleğine kopyalar. Buna karşın, bir AGP ekran kartı, metni doğrudan sistem belleğinden, (RAM) “Grafik adres yeniden haritalama tablosu” (Graphics Address Remapping Table - GART) kullanarak okuma imkânına sahiptir. GART, ana hafızayı metin hafızası için grafik kartlarının doğrudan girişine izin vererek ayırır. Grafik kartlarının PCI ara yüzü ile üretilmesinin iki ana nedeni vardır. Birincisi, neredeyse her PC’de kullanılabilmeleridir. Sadece çok az sayıda bazı modern PC’lerin PCI slotları yoktur. Buna rağmen grafik adaptörü tümleşik olan bazı ana kartlar, AGP slotundan yoksundurlar. İkinci neden ise, ayrılmış işletim sistemi kullanan bir kullanıcı, birçok PCI kartını(veya birçok PCI grafiğini bir AGP kartı ile kombine ederek) birçok farklı video çıktısı elde etmek için(çok ekranlı kullanımlarda) aynı anda kullanabilir. Bu, AGP 1.0 (eski AGP 1x ve 2x) ve AGP 2.0(AGP 4x) kartları ile yapılamaz, çünkü bunlar hedef AGP başına birden fazla AGP yöneticiyi desteklemez. AGP 3.0(AGP 8x) hedef AGP başına birden fazla AGP yöneticiyi destekler; fakat, sadece birkaç bilgisayar ana kartı birden fazla AGP slotu ile donatılmıştır. HP AlphaServer GS1280 gibi RISC bilgisayarları 16 kadar AGP slotuna sahip olabilmektedir AlphaServer ES80, 4 adete kadar slot ve AlphaServer ES47 da 2 adete kadar slotu tek bir sistemde bulundurabilmektedirler.

AGP Versiyonları

Intel AGP’nin ilk versiyonunu ‘AGP specification 1.0’ adı ile 1997’de yayınladı. 1x ve 2x hızlarının ikisini birden içeriyordu. 2.0 AGP 4X ve 3.0 ise 8X olarak belirtilmişti.

Kullanılan Versiyonlarının İçerikleri

AGP 1x

Bir 32-bit ,66 MHz ile çalışmakta olan kanal, dolayısı ile en fazla veri oranı olan saniyede 266 megabit (Mbit/s) olan kanal, 133 Mbit/s devir oranından, PCI veriyolu 33 MHz / 32-bit; 3.3 V sinyalleme yükseltilerek ikiye katlanmıştır.

AGP 2x

Bir 32-bit, 133 MHz ile çalışmakta olan kanal, etkili 133 Mhz’e çifte pompalama yapılarak maksimum veri oranı 533 Mbit/s ile sonuçlandırılmıştır. Sinyalleme voltajı AGP 1x ile aynıdır.

AGP 4x

4x 128 mb ekran kartları olup çözünürlüğü x serisi arttıkca yükselir ideal 4x tir.

AGP 8x

Bir 32-bit, 66 MHz ile çalışmakta olan kanal, etkili 533Mhz’e saatte sekiz kere çakarak, maksimum veri oranı 2133Mb/s(2Gb/s); 0.8V sinyalleme ile sonuçlanmaktadır.

Bunlara ek olarak, AGP Pro kartlarının farklı çeşitleri vardır. Bunlar daha çok güce ihtiyaç duyar ve genellikle standart AGP kartlarına göre daha uzundurlar (buna rağmen sadece bir AGP slotuna bağlanırlar). Bu kartlar genellikle profesyonel bilgisayar destekli dizayn uygulamalarını hızlandırmak için mühendislik, mimarlık, üretim ve benzeri alanlarda kullanılır. AGP Pro slot’un grafik kartlarına ekstradan güç sağlayan fazladan birkaç pin barındırır. Buna rağmen, AGP Pro birçok kişi tarafından kabul görmedi. Modern masaüstü sınıfı güç ihtiyacı yiksek video kartlarının ayrık bir güç kaynağıyla donatılmasının yanı sıra, ek güç için Molex veya çevresel bağlantılar da kullanılmaktadır. Genellikle, molex konnektörü olsun ya da olmasın, iki tür AGP Pro slot türü vardır, 50W veya 110W.

3.3 V ve 1.5 V için üç tür fiziksel AGP arayüzü vardır. 1.5 verisyonu harici bir konnektörden daha farklı bir anahtara sahipken, 3.3V bunun tam tersidir. Fakat iyi tasarlanmamış olan eski 3.3V’luk kartlar, AGP 4X/8X slotlarına takıldığında anakartın yanmasına neden olabilecek, 1.5V’luk kartların anahtarlarına sahipti. Üçüncü arayüz ise, 1.5V ve 3.3V’luk kartların ikisinin de takılmasına olanak sağlayan, evrensel arayüzdür.

AGP Çeşitleri

Çok sayıda standart dışı AGP arayüz varyasyonları farklı imalatçılar tarafından üretilmiştir. 64 bit AGP 64-bit kanaldır. İleri seviyedeki profesyonel grafik kartlarında kullanılır.

AGP Express

Gerçek bir AGP arayüzü değildir, ama AGP kartının PCI veriyolu üzerinden “PCI Express” ana kart ile bağlanması için bir yoldur. Bu teknoloji ECS ana kartlar üzerinden bulunmuştır. Bir AGP express slotu basitçe bir PCI slotudur (çift elekrik gücü ile). Geriye dönük uyumluluk sağlarken, yetersiz destek, performansı azaltmıştır. (Bazı AGP kartlar, AGP Express ile çalışmaz)

AGI

ASRock Grafik Arayüzü (AGI) AGP standardının tescilli bir varyasyonudur. Görevi, eksik AGP desteğine sahip yongaları kullanan Asrock ana kartlara, AGP desteği sağlamaktır. Fakat bu varyasyon tamamen uyumlu değildir ve birçok video kartının bunu desteklemediği bilinmektedir. Arayüz performans ve kalitesi bir soru işaretidir.

AGX

Epox tarafından geliştirilen, Advanced Graphics eXtended (AGX), AGP standardının tescilli bir varyasyonudur. Daha önce açıklanan AGI port problemlerini paylaşmaktadır. Kullanma kılavuzları AGP 8X ATI kartların AGX slotlarda kullanılmaması gerektiğini belirtmektedir.

XGP

Biostar tarafından geliştirilen Xtreme Graphics Port (XGP) de AGP standardının tescilli bir varyasyonudur. Önceki iki standarda çok benzemektedir. Yongaları AGP’yi desteklemeyen kartları destekler.

Uyumluluk

AGP kartlar, limitler içerisinde geri ve ileri uyumludur. 1.5 anahtarlı kartlar 3.3V slotlara uyum sağlamamaktadır. Evrensel slotlar ise iki türle de uyumludur. AGP Pro kartlar, (nadiren kullanılırlar) standart slotlara uymaz fakat AGP kartlar AGP Pro slotlarda çalışmaktadır. NVidia’nın GeForce 6 serisi veya ATI’nin X800 serisi gibi bazı yeni kartlar, 1.5V desteği olmayan kartlara montajı engellemek için, 1.5V anahtarlara sahiptir. 3.3V destekli modern kartların bazıları; Nvidia GeForce FX5000 serisi ve ATI Radeon 9500/9700/9800(R350) serisidir. Bu kuralın dışında kalan bazı tescilli durumlar da söz konusudur. Mesela, Apple görüntü konnektörüne sahip Apple Power Macintosh bilgisayarlar, ek güç gereksinimini karşılamak için fazladan bir konnektör barındırırlar. display. Bunlara ek olarak, farklı işlemci (CPU) mimarilerine sahip bilgisayarlar arasında taşınan kartlar, firma yazılımları (firmware) nedeniyle çalışmayabilir.

Bugün Kullanımı

2006 sonlarına doğru,AGP desteği olan sadece birkaç yeni ana kart üretilmekte. PCI Express daha hızlı transfere izin veriyor, ayrıca diğer parçaları da destekliyor. 2006’da birçok ana kart PCIe slotları ile birlikte kullanılabilir durumda olacak gibi görünmektedir. Yeni birçok grafik kartı sadece PCIe ‘de kullanılabilir ve aynı kartların AGP versiyonları benzer şekilde nadir bulunur hale gelmektedir. Bu şekilde giderse, AGP’nin neredeyse birkaç yıl içinde tamamen değiştirilmesi beklenmektedir.